Дацкія кругавыя замкі

Цяперашні стан валу кругавога замка ў Агерсбаргу (Данія).

Дацкія кругавыя замкі (нарв.: trelleborg) — абагульняльнае паняцце для шасці фартоў круглай формы эпохі вікінгаў. Сляды ваенных лагераў вікінгаў падобнай формы захаваліся ў Даніі (чатыры аб'екты) і паўднёвай частцы Швецыі (два аб'екты).

Паводле канструкцыі кругавыя замкі былі акружнасцю, абнесенай валам. Унутраная прастора падзялялася на чатыры роўныя часткі дзвюма перпендыкулярнымі вуліцамі. Злева і справа вуліц стаялі так званыя доўгія дамы. Паводле апісання А. Я. Гурэвіча, «уяўляюць сабой групы пабудоў, абнесеныя канцэнтрычнымі землянымі валамі і размешчаных каля марскога берага ў месцы, зручным для стаянкі караблёў».

У датаванні дацкіх круглых замкаў ёсць пэўныя цяжкасці. Большасць даследчыкаў адносіць будаўніцтва да 2-й паловы X ст. (уладарства Харальда Сінязубага), што пацвярджаюць і даныя дэндрахраналогіі. Шэраг даследчыкаў трымаецца думкі, што замкі былі пабудаваны па загаду Свена Вілабародага для збору войска перад паходам на Лондан у 1013 годзе.

У іншых мовах дацкім кругавым замкам можа адпавядаць паняцце трэлебарг (па назве першага знойдзенага замка гэтага тыпу). Да дацкіх кругавых замкаў некаторыя даследчыкі адносяць і паўміфічны Ёмсбарг.

Вядомыя на сёння замкі

Назва	Вобласць	Вал		Дамы		Карта кругавых замкаў
		Дыяметр	Шырыня	Кол-ць	Даўжыня
Aggersborg (Агерсбарг)	Ютландыя (Лім-фіёрд)	288м	11м	48	32,0м
Borgeby (Боргебю)	Сконэ	150м	15м
Fyrkat (Фюркат)	Ютландыя (Хобра)	120м	13м	16	28,5м
Nonnebakken (Нонебакен)	Фюн (Одэнсэ)	120м
Trelleborg (Трэлебарг)	Зеландыя (Слагельсэ)	136м	19м	16	29,4м
Trelleborg (Трэлебарг)	Сконэ	125м

Замак Трэлебарг, непадалёк ад Слагельсэ.

Першым быў выяўлены і даследаваны Трэлебарг (літаральна «замак рабоў») каля дацкага горада Слагельсэ падчас раскопак 1936—1941 гадоў. Знешні вал таўшчынёй 18 метраў уяўляў сабой правільную акружнасць дыяметрам 136 метраў, вывераную з дакладнасцю да некалькіх сантыметраў. Падлічана, што адхіленне ад геаметрычнага круга не перавышае 0,5 %. У сярэдзіне лагера меркавана размяшчалася вартаўнічая вышка.

Унутры акружнасці ў паўночна-паўднёвым і заходне-ўсходнім кірунку былі пракладзены драўляныя маставыя. Адпаведна, прасечаныя ў валах вароты былі арыентаваны на чатыры бакі свету. У кожным з чатырох сектараў круга стаяў доўгі дом. Дамы былі размешчаны перпендыкулярна адзін да аднаго і ўтваралі правільны квадрат з унутраным дваром.

Самы буйны лагер быў выяўлены археолагамі каля Агерсбарга. Дыяметр яго акружнасці перавышае 240 метраў. Як і іншыя падобныя збудаванні, ён быў разбіты ў месцы, якое дазваляла кантраляваць жыццёва важныя марскія шляхі.

У 2014 годзе на захад ад горада Кёгэ на востраве Зеландыя была выяўлена круглая крэпасць Вале Боргрынг дыяметрам 145 метраў. Замак мог быць пабудаваны ва ўладарства караля Даніі і Нарвегіі Харальда I Сінязубага або яго сына — Свена I Вілабародага, які заваяваў Англію.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Дацкія кругавыя замкі
• Від лагера каля Агербарга ў Google Maps
• Від лагера Трэлебарг у Google Maps